انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Editor in chief noteسخن سردبیر44114386FAعبدالرسول سلمان ماهینیدانشگاه گرگانJournal Article20190903<strong>آلودگی هوای شهرها و اجتماعی شدن مساله آن!</strong>
حال و روز مردمان شهرنشین جهان خوش نیست! آلودگی هوای شهرها جان مردمان را میگیرد و اعصاب و روانشان را بر هم میریزد. با این حال، همه آن چیزی که مردم در برابر آن انجام میدهند گلایه و ذکر ناراحتی های ناشی از آن است. به راستی چرا چنین است؟ چرا این مشکل بزرگ به سمت یک راهحل بزرگ سوق پیدا نمیکند؟ شاید دلیلش این باشد که مساله هنوز به شکل اجتماعی در نیامده است! در شمارههای پیشین گفته شد که راهحل آلودگی هوا چند بعدی، چند جانبه، چند مقیاسی و دراز مدت است. برای حل، مشکل آلودگی هوا باید به صورت مساله اجتماعی در آید.
دانیلین لوزیکی، در تعریف اجتماعی شدن یک مساله، ۴ شرط زیر را برشمرده است:
1. دارای شرایط منفی باشد (برای مردم زحمت ایجاد کند، مسایلی مانند آلودگیها، بیماریها)؛
2. پدیدهای جدی، شایع و گسترده باشد (در کنار منفی بودن، تعداد بسیاری از افراد را درگیر کند)؛
3. امید خوشبینانه به ارایه راهحل برای آن وجود داشته باشد؛ و
4. امکان تغییر منطقی آن وجود داشته باشد (هزینه- فایده تغییر و اجرای راهحلها منطقی باشند).
برای آلودگی هوا دو مورد آخر، یعنی امید خوشبینانه برای حل مساله و امکان تغییرمنطقی بر مبنای هزینه- فایده یا وجود ندارد و یا حداقل از سوی مسولان و متخصصان تبیین و تبلیغ نشده است و از این رو شگفتآور نیست که ببینیم مردم در برابر آلودگی هوا موضعی منفعلانه در پیش گرفتهاند و با وجود این که میبینند عزیزانشان از این موضوع در رنج هستند و در مواردی از دنیا میروند، حداکثر کاری که میکنند ذکر خاطرهای از رنجشان است!!
مشخص است که برای رفع آلودگی هوای شهرها، جز با همکاری همه جانبه و با حضور تمامی سطوح و لایه های اجتماعی و ارتباط و انتقال دانش و تجربه و دمیدن در کوره امید و تلاش همگانی برای رفع مشکل، نمیتوان آن را از بین برد. به عبارتی دیگر، دو شرط آخر دانیلین لوزیکی برای اجتماعی شدن یک مساله یعنی امید خوش بینانه به ارایه راه حل و همیاری و همکاری همگانی برای مقرون به صرفه شدن مبارزه با این مشکل باید شکل گیرد و جز آن چاره ای نیست! و البته که دو مورد بار سنگینتری بر دوش متخصصان محیطزیست و رشتههای وابسته میگذارد!
حدیثی از پیامبر مکرم اسلام در این خصوص که دوباره در سخن سردبیر نقل میشود زمینهای بسیار قوی برای ایجاد دو شرط آخر اجتماعی شدن مساله، یعنی امید خوشبینانه برای ارایه راهحل و به صرفه بودن آن فراهم میکند!
مُحدِّث نوری روایتی را از پیامبر اسلام (ص) در خصوص «درختکاری» ارایه نموده است. حضرت فرمود:
«إن قامت الساعة و فی ید احدکم فسیلة، فإن استطاع أن لا یقوم الساعة، حتی یغرسها فلیغرسها [1]؛ اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت فرا رسد و یکی از شما نهالی در دست داشته باشد، چنانچه به قدرکاشتن آن فرصت باشد، باید آن را بکارد».
آیا وضعیت ما اکنون قیامت گونه است؟ البته که خیر! حتی اگر هم باشد، این حدیث نشان میدهد باید با امید به وظایف خودمان عمل کنیم و برای آن هم مسولان و هم مردم همگی باید باهم عوامل به وجود آورنده این آلودگیها را شناسایی کنند و همگی با هم برای کاهش و رفع این عوامل از همین امروز دست به کار شوند و این یعنی به صرفه شدن مبارزه با آن!
<br /><br /><strong>آلودگی هوای شهرها و اجتماعی شدن مساله آن!</strong>
حال و روز مردمان شهرنشین جهان خوش نیست! آلودگی هوای شهرها جان مردمان را میگیرد و اعصاب و روانشان را بر هم میریزد. با این حال، همه آن چیزی که مردم در برابر آن انجام میدهند گلایه و ذکر ناراحتی های ناشی از آن است. به راستی چرا چنین است؟ چرا این مشکل بزرگ به سمت یک راهحل بزرگ سوق پیدا نمیکند؟ شاید دلیلش این باشد که مساله هنوز به شکل اجتماعی در نیامده است! در شمارههای پیشین گفته شد که راهحل آلودگی هوا چند بعدی، چند جانبه، چند مقیاسی و دراز مدت است. برای حل، مشکل آلودگی هوا باید به صورت مساله اجتماعی در آید.
دانیلین لوزیکی، در تعریف اجتماعی شدن یک مساله، ۴ شرط زیر را برشمرده است:
1. دارای شرایط منفی باشد (برای مردم زحمت ایجاد کند، مسایلی مانند آلودگیها، بیماریها)؛
2. پدیدهای جدی، شایع و گسترده باشد (در کنار منفی بودن، تعداد بسیاری از افراد را درگیر کند)؛
3. امید خوشبینانه به ارایه راهحل برای آن وجود داشته باشد؛ و
4. امکان تغییر منطقی آن وجود داشته باشد (هزینه- فایده تغییر و اجرای راهحلها منطقی باشند).
برای آلودگی هوا دو مورد آخر، یعنی امید خوشبینانه برای حل مساله و امکان تغییرمنطقی بر مبنای هزینه- فایده یا وجود ندارد و یا حداقل از سوی مسولان و متخصصان تبیین و تبلیغ نشده است و از این رو شگفتآور نیست که ببینیم مردم در برابر آلودگی هوا موضعی منفعلانه در پیش گرفتهاند و با وجود این که میبینند عزیزانشان از این موضوع در رنج هستند و در مواردی از دنیا میروند، حداکثر کاری که میکنند ذکر خاطرهای از رنجشان است!!
مشخص است که برای رفع آلودگی هوای شهرها، جز با همکاری همه جانبه و با حضور تمامی سطوح و لایه های اجتماعی و ارتباط و انتقال دانش و تجربه و دمیدن در کوره امید و تلاش همگانی برای رفع مشکل، نمیتوان آن را از بین برد. به عبارتی دیگر، دو شرط آخر دانیلین لوزیکی برای اجتماعی شدن یک مساله یعنی امید خوش بینانه به ارایه راه حل و همیاری و همکاری همگانی برای مقرون به صرفه شدن مبارزه با این مشکل باید شکل گیرد و جز آن چاره ای نیست! و البته که دو مورد بار سنگینتری بر دوش متخصصان محیطزیست و رشتههای وابسته میگذارد!
حدیثی از پیامبر مکرم اسلام در این خصوص که دوباره در سخن سردبیر نقل میشود زمینهای بسیار قوی برای ایجاد دو شرط آخر اجتماعی شدن مساله، یعنی امید خوشبینانه برای ارایه راهحل و به صرفه بودن آن فراهم میکند!
مُحدِّث نوری روایتی را از پیامبر اسلام (ص) در خصوص «درختکاری» ارایه نموده است. حضرت فرمود:
«إن قامت الساعة و فی ید احدکم فسیلة، فإن استطاع أن لا یقوم الساعة، حتی یغرسها فلیغرسها [1]؛ اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت فرا رسد و یکی از شما نهالی در دست داشته باشد، چنانچه به قدرکاشتن آن فرصت باشد، باید آن را بکارد».
آیا وضعیت ما اکنون قیامت گونه است؟ البته که خیر! حتی اگر هم باشد، این حدیث نشان میدهد باید با امید به وظایف خودمان عمل کنیم و برای آن هم مسولان و هم مردم همگی باید باهم عوامل به وجود آورنده این آلودگیها را شناسایی کنند و همگی با هم برای کاهش و رفع این عوامل از همین امروز دست به کار شوند و این یعنی به صرفه شدن مبارزه با آن!
انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Ecological Integrity and Analytical Review of Its Indicatorsیکپارچگی بومشناختی و مروری تحلیلی بر شاخصهای آن518114392FAفاطمه جهانیشکیبدانشگاه بیرجندسید حامد میرکریمیدانشگاه گرگانJournal Article20161105In ecological systems, biotic and abiotic (physical and chemical) components interact with each other. It is a challenge to understand and measure these systems and their internal and external nteractions. However, to manage the ecosystems sustainably, using the integrity principle, we require information on the status and trends of ecosystems as a whole. An ecosystem has integrity when its ecological characteristics and processes occur within their natural ranges of variation, and also it can withstand perturbations and changes caused by natural environmental or human factors. In this situation, the ecosystem will not be disorganized and the process of self-regulation will continue. Useful indicators for ecological integrity assessment must be comprehensive, representative of composition, structure and function of ecosystems. The goals of this research were to explain the theoretical concept of ecological integrity and review integrity indicators as a tool for environmental planning. As such, integrity indicators were assessed in terms of comprehensiveness. The results showed that the species and ecosystem indices are more focused on the internal state of the ecosystem, while those of landscape concerned with the internal state as well as perturbations caused by human activity and natural disturbance.در سیستمهای بومشناختی، اجزای زیستی و غیرزیستی (فیزیکی و شیمیایی) اثرات متقابلی بر یکدیگر دارند. درک و سنجش این سیستمها و تعاملات درونی و بیرونی آنها دشوار است. در عینحال، برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی درباره اکوسیستمها، براساس اصل یکپارچگی کل سیستم، به اطلاعاتی در مورد کل وضعیت و روندهای اکوسیستمی آنها نیاز است. اکوسیستم زمانی یکپارچگی دارد که تغییرات ویژگیهای بومشناختی آن در محدوده طبیعی تغییرات رخ دهد و از طرف دیگر، تحمل اختلالات و تغییرات حاصل از فعالیتهای انسانی و طبیعی را داشته باشد. در اینصورت اکوسیستم از شرایط موجود خود خارج نمیشود و روند خودساماندهی را ادامه میدهد. شاخصهای کارآمد برای سنجش یکپارچگی بومشناختی باید بیانگر اطلاعات اصلی راجعبه ترکیب، ساختار و کارکرد اکوسیستم و یا بهعبارتی دارای جامعیت باشند. تبیین مفهوم نظری یکپارچگی بومشناختی و مرور شاخصهای آن در سلسله مراتب بومشناختی بهعنوان ابزار برنامهریزی محیطزیست از اهداف این تحقیق هستند. در این راستا پارامترهای هر شاخص از نظر جامعیت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که شاخصهای گونهای و اکوسیستمی بیشتر متمرکز بر وضعیت درونی اکوسیستم هستند. درحالیکه شاخصهای یکپارچگی سیمایسرزمین علاوه بر وضعیت درونی به رژیمها و فرآیندهای اختلالی ناشی از عوامل طبیعی و فعالیتهای بشری توجه دارد.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Complexity Theory and Measuring Complexity of Ecosystems in a Landscapeنظریه پیچیدگی و اندازهگیری پیچیدگی اکوسیستمها در سیمای سرزمین1934114407FAاحسان رحیمیدانشگاه شهید بهشتیعبدالرسول سلمانماهینیدانشگاه گرگانJournal Article20170807Complexity is an elusive term in ecology that is often used in different ways to describe the state of an ecosystem. Many authors have claimed that an ecosystem is a prototypical complex system. Interactions between organisms lead to complexity in ecosystems while interactions between organisms and their environment also contribute to this complexity. An ecosystem tends towards greater complexity via the process of self-organization, which draws the system away from the two extremes of order and disorder to a state of maximal complexity. Natural disturbance events may cause an ecosystems state to tend towards greater disorder, whereas human intervention can move the system state towards greater order. Today, lack of adequate knowledge about complexity in ecosystems has led to destruction of many ecosystems such that their rehabilitation and restoration has become very hard. For this reason, the preset study aimed to explain the concept of complexity as one of the important attributes in ecosystems and enhance knowledge of experts and managers on environment. We used the temporal, spatial, structure and tempo-spatial measures adapted to describe the complexity of ecosystems. It is argued that if appropriate measures are developed and validated for ecosystems, ecological complexity could become a key ecological indicator.
<sub> </sub>پیچیدگی مفهومی مبهم در بومشناسی است که در مطالعههای مختلفی به منظور توصیف وضعیت یک اکوسیستم به کارگرفته شده است. نویسندگان بسیاری اذعان کردهاند که اکوسیستم نمونهای از یک سیستم پیچیده است. کنشهای متقابل میان موجودات منجر به پیچیدگی اکوسیستمها میشود و کنشهای متقابل میان موجودات و محیط بیجان نیز بر این پیچیدگی تاثیر میگذارد. اکوسیستمها از طریق فرایند خودسازماندهی به سوی پیچیدگی بیشتر حرکت میکنند و پیچیدهترین سیستمها در محدوده بینابینی نظم و بینظمی قرار میگیرند (Parrott, 2010). آشفتگیهای طبیعی موجب میشوند تا اکوسیستم به سوی وضعیت بینظمی حرکت کند در حالی که دخالتهای انسان این سیستمها را به سوی نظم بیشتر سوق میدهد که موجب پیچیدگی کمتر اکوسیستمها میشود. امروزه، نبود شناخت و درکی کافی از مفهوم پیچیدگی موجود در اکوسیستمها منجر به تخریب اکوسیستمهای مهمی شده است و احیا و بازسازی آن ها را مشکل تر ساخته است. زیرا، این اکوسیستمها حاصل کنشهای متقابل میان مولفههای تشکیل دهنده خود بودهاند و با از بین رفتن یکی از این مولفهها کارکرد سایر مولفهها نیز با مشکل روبهرو شده است. این مطالعه با هدف تشریح مفهوم پیچیدگی به عنوان یک ویژگی مهم از اکوسیستمها و معرفی معیارهای اندازهگیری این پیچیدگی تلاش میکند تا دانش کارشناسان و مدیران محیطزیست را نسبت به اثرات ناشی از فعالیتهای انسانی افزایش دهد. معیارهای به کارگرفته شده به منظور توصیف پیچیدگی اکوسیستمها شامل معیارهای مکانی، زمانی، ساختاری و مکانی- زمانی هستند. باید خاطر نشان کرد که اگر معیارهای مناسبی به منظور توصیف پیچیدگی اکوسیستمها توسعه داده شود، آنگاه میتوان پیچیدگی بومشناختی را به عنوان شاخصی بومشناختی در بررسی سیماهای سرزمین به کارگرفت.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Capability Assessment of Mishdagh Protected Area for Ecotourism using PROMETHEE and ANP in GIS Environmentارزیابی توان منطقه حفاظت شده میش داغ برای کاربری گردشگری با روشهای PROMETTEE, AHP, ANP در محیط GIS3546114410FAمهدی سالمیدانشگاه آزادزهرا سیاحیدانشگاه فردوسیسید علی جوزیدانشگاه آزادJournal Article20170509Tourism is a large industry and one of the most dynamic sectors of the economy of every country. Today, tourism also provides an efficient tool to governments for introducing culture of the destinations to other nations. In this study, we identified criteria for tourism and then normalized and prioritized those criteria using PROMETHEE, AHP and ANP methods in Expert Choice and Super Decision software. Each one of the methods provided different ranking based on the nature of their approach. We generated maps of the criteria and overlaid them in GIS for tourism capability assessment. Results of this study indicated that the PROMETHEE method ranked slope as the first, elevation as the second and aspect as the third criterion. The AHP weighting method ranked slope as the first and vegetation density as the second factor, while the ANP ranked slope as the first, vegetation density as the second and aspect as the third. For extensive tourism, 98% of the area has very high capability and 2 % has high capability. For intensive tourism, 62 % of the area has very high capability, 37 % has high capability and the rest 1% has no capability. Our results indicate the high capability of the area for tourism and its potential can best be realized through appropriate planning.گردشگری صنعتی بزرگ و یکی از پویاترین بخشهای اقتصاد یک کشور محسوب میشود. امروزه، گردشگری در دنیا یکی از مهمترین ابزار دولتها برای معرفی فرهنگ به سایر ملتها است. در این پژوهش، پس از شناسایی شاخصها برای تعیین توان کاربری گردشگری و نرمالسازی آن ها، اقدام به اولویتبندی شاخصها شد. روشهای علمی استفاده شده در این پژوهشPROMETHEE به همراه روش AHP و روش ANP برای وزن دهی به شاخصها در نرمافزار Expert choice و Super Decision بوده است. هر یک از روشها با توجه به رویکرد خود رتبه بندی متفاوتی را ارایه دادند و در نهایت با واردکردن نتایج و روی همگذاری نقشهها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه نهایی توان گردشگری منطقه تهیه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که در روش PROMETHEE، شاخص شیب در اولویت اول، شاخص ارتفاع در اولویت دوم، جهت جغرافیایی در اولویت سوم بود در حالی که در روشANP شاخص شیب در اولویت اول، شاخص پوشش گیاهی در اولویت دوم و شاخص جهت جغرافیایی در اولویت سوم بود. نتایج وزندهی شاخصها به روش AHP نشان داد که بیشترین وزن را شیب و سپس تراکم پوشش گیاهی به خود اختصاص میدهند. برای گردشگری گسترده درحدود 98 درصد از منطقه دارای توان بسیار مطلوب و 2 درصد از منطقه دارای توان مطلوب است حال آنکه برای گردشگری متمرکز 62 درصد از منطقه دارای توان بسیار مطلوب، 37 درصد از منطقه دارای توان مطلوب و 1 درصد دارای توان نامطلوب است. نتایج حاصل از مطالعه صورت گرفته حاکی از آن است که این محدوده دارای توان بالقوه برای توسعه گردشگری است و میتوان از طریق برنامهریزی منطقی در راستای گردشگری پایدار، امکان توسعه هر چه بیشتر گردشگری منطقه را فراهم نمود.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917A Review of the Evolution of Sustainable Development Indices and Environmental Performance of the Countries with a Focus on Iranمروری بر روند تحول شاخصهای ارزیابی توسعه پایدار و عملکرد محیطی کشورها و جایگاه ایران در دنیا4860114416FAژیلا سجادیدانشگاه شهید بهشتیمحمد صادق افراسیابیراددانشگاه شهید بهشتیجمیله توکلی نیادانشگاه شهید بهشتیحسن یوسفیدانشگاه تهرانJournal Article20170807Survey of the utilization of resources and increased pollution in the world clearly shows that human activities have gone beyond the Earth's carrying capacity. This is why we see nowadays huge efforts taken by the international communities to protect the environment as the most important aspect of life on earth. Over the past years efforts have been taken to offer standard indices for environmental sustainability and performance assessment and to evaluate the environmental performance of the countries around the globe. The aim of this study was to provide an understanding of the evolution of sustainable development indices and how Iran performs in this regard. The method was to refer to documents on environmental performace issued by the relevant international organizations. According to the results, in the year 2002, Iran’s score on environmental sustainability indices was 44.5 putting Iran in the rank 104 among 142 countries while this has decreased to 39.8 in the year 2005 ranking Iran at 132 among 146 countries. According to the latest report in 2016, Iran with a score of 66.3 was ranked 105 among 180 countries showing more degredation of the environment compared to the year 2014.بررسی روند بهرهبرداری از منابع و افزایش آلودگی در سطح جهان مبین فراتر رفتن فعالیتهای بشر از ظرفیت قابل تحمل کره زمین است. برگزاری اجلاسها و نشست های فراوان در سطوح بینالمللی و منطقهای در خصوص محیطزیست در سطح جهان به خوبی نگرانی جامعه جهانی را در این خصوص آشکار میکند. به همین دلیل نیز تلاش کشورهای مختلف جهان و عملکرد آنان، برای حفاظت از محیطزیست به عنوان یکی از مهم ترین اقدام ها در سطح جهان مورد توجه قرار گرفته است. از این رو ، طی سالهای گذشته تلاشهای زیادی جهت ارزیابی عملکرد محیطزیستی کشورها صورت گرفته است که از مهمترین آنها میتوان به شاخص پایداری محیطزیست و شاخص عملکرد محیطی اشاره کرد که در حال حاضر به عنوان یکی از مهمترین معیارها و ملاکهای بررسی عملکرد محیطزیستی کشورها در جهان مطرح شده است. هدف ار تحقیق حاضر شناخت روند تحول شاخصهای توسعه پایدار و چگونگی وضعیت ایران در گزارشهای مزبور است. روش تحقیق، بررسی گزارشها و اسناد سازمانها و مجامع بینالمللی مرتبط با موضوع بوده است. مطالعات نشان دادند که ایران بر اساس گزارش شاخص پایداری محیطزیست در سال 2002 از میان 142 کشور با کسب امتیاز 5/44، رتبه 104 را به خود اختصاص داده و در سال 2005 در میان 146 کشور امتیاز 8/39 و رتبه 132 را کسب کرده است. بر اساس آخرین گزارش، ایران در سال 2016 با امتیاز 3/66 در رتبه 105 میان 180 کشور قرار گرفت که نسبت به سال 2014 دارای عملکرد ضعیفتری بوده است.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Studying Satellites and Sensors of Detecting Dust and Aerosolsبررسی ماهوارهها و سنجندههای شناساییکننده گرد و غبار و هواویزها6172114531FAزهرا خیراندیشسازمان حفاظت محیط زیستجواد بداق جمالیسازمان حفاظت محیط زیستJournal Article20171009Remote sensing technology is nowadays used in studies of aerosols and dusts in the atmosphere and because of large extent of covered area this technology has become most efficient in the study of different climatic, atmospheric and hydrological processes. This technology provides images with extensive cover and high frequency at different times and as such it can be used for monitoring of aerosols and dust particles. There are various sensors to detect aerosols and dust and in this article we covered some sensors including MODIS, SEVIRI, OMI, POLDER-P, MISR, MERIS and AVHRR. The results showed that MODIS is a powerful sensor for detecting and monitoring dust because of its high spectral resolution. The geostationary SEVIRI images give us the possibility of continuous dust monitoring. The OMI sensor can be used in both cloudy and cloudless conditions to detect aerosols. POLDER-P is suitable for detecting fine particles and MISR for early detection of dust storms. MERIS also has global measurements, and AVHRR has a global daily coverage and high spatial resolution. We conclude that each of the sensors has different capabilities in the identification of dust and aerosols and depending on the purpose of the study, one or a mix of them can be employed.امروزه فناوری سنجش از دور در مطالعههای مربوط به هواویزها و ذرات گرد و غبار کاربرد فراوانی دارد و به دلیل وسعت منطقهای که مورد پایش قرار میدهد، همواره به عنوان یکی از کارآمدترین روشها در مطالعهی همزمان پدیدههای مختلف اقلیمی، اتمسفری و فرآیندهای هیدرولوژیکی مد نظر محققان بوده است. این فناوری تصاویری با پوشش و تکرار زیاد در زمانهای مختلف فراهم میسازد و به همین دلیل میتوان از آن برای پایش هواویزها و ذرات گرد و غبار استفاده کرد. سنجندههای مختلفی برای تشخیص هواویزها و گرد و غبار وجود دارد که در این مقاله به بررسی برخی از این سنجندهها شامل MODIS، SEVIRI، OMI، POLDER-P، MISR، MERIS و AVHRR پرداخته شدهاست. نتایج بررسیها نشان داد که MODIS به دلیل دارا بودن قدرت طیفی بالا، سنجندهای پر قدرت برای شناسایی و پایش گرد و غبار است. تصاویر SEVIRI به دلیل زمین ثابت بودن ماهواره، امکان پایش مستمر گرد و غبار را به ما میدهد. سنجنده OMI میتواند در هر دو شرایط ابری و بدون ابر برای تشخیص هواویزها به کار برده شود. POLDER-P برای تشخیص ذرات ریز هواویز و MISR برای تشخیص زود هنگام طوفان گرد و غبار مناسب است. MERIS نیز دارای اندازهگیریهای جهانی و AVHRR دارای پوشش جهانی روزانه و قدرت تفکیک مکانی بالا است. در نهایت میتوان اشاره کرد که هر کدام از سنجندهها قابلیتهای متفاوتی در تشخیص گرد و غبار و هواویزها دارند که بسته به هدف مطالعه میتوان از دادههای مربوط به یک سنجنده یا ترکیبی از آن ها استفاده نمود.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Indicators of Sustainable Development with an Emphasis on Environmental Indicators and their Ranking using AHPشاخصهای توسعه پایدار با تاکید بر شاخص محیطزیست و رتبهبندی شاخصها با مدل AHP7386114578FAمیرمهرداد میرسنجریدانشگاه ملایرفاطمه محمدیاریدانشگاه ملایرJournal Article20171101Indicators are tools to better evaluate and monitor issues and conditions. Sustainable development indicators are divided mainly into economic, environmental and social groups. The subject of environmental protection is one of the most important issues that is currently being discussed at the global level and has been the focus of the international community. Therefore, environmental indicators have been developed over the past years. In this study, in addition to collating sustainable development indicators, environmental indicators were presented as their important items. Then, the importance and prioritization of sustainability indicators were evaluated from the perspective of experts. For this, we used the Analytical Hierarchy Process. Based on the results, the weight for environmental criteria was 0.63, while that of economic and social criteria was 0.28 and 0.07, respectively. The results showed the importance of environmental protection for achieving sustainable development and the necessity of promoting the status of the environment and paying more attention to the development plans of the country.برای ارزیابی و پایش بهتر هر موضوعی شاخصهایی تعیین میشود و در همین راستا برای توسعه پایدار نیز شاخصهایی در نظر گرفتهشده است که به 3 شاخص اصلی اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی تقسیمبندی میشود. موضوع حفاظت از محیطزیست یکی از مهمترین مسایلی است که در حال حاضر در سطح جهان مطرح شده و در کانون توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. از این رو، طی سالهای گذشته شاخصهایی برای بررسی محیطزیست تدوین شده است. در این پژوهش علاوه بر بیان شاخصهای توسعه پایدار، شاخصهای محیطزیست به عنوان یکی از شاخص مهم توسعه پایدار ارایه گردید. سپس، اهمیت و اولویتبندی شاخصهای توسعه پایدار از دیدگاه متخصصین بررسی شد و برای این منظور، از مدل تصمیمگیری تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. بر اساس نتایج از بین سه معیار اصلی اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی بیشترین اولویت با معیار محیطزیستی با وزن 63/0 بود. همچنین، معیار اقتصادی با وزن 28/0 و اجتماعی با وزن 07/0 به ترتیب اولویتهای دوم و سوم را از دید متخصصین داشتهاند. نتایج حاکی از درک اهمیت محیطزیست و حفاظت از آن برای رسیدن به توسعه پایدار میباشد که ضرورت ارتقای جایگاه محیطزیست و توجه بیشتر در برنامههای توسعه کشور را بیش از پیش نشان می دهد.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917The Most Common Multi- Criteria Decision Making Techniques in Environmental Issuesمتداولترین تکنیکهای تصمیمگیری چند شاخصه در مسایل محیطزیستی8798114675FAمرضیه احمدزادهدانشگاه شهید بهشتیسید حسین هاشمیدانشگاه شهید بهشتیJournal Article20170923Devising and following a sustainable future for the environment is a major challenge for decision-makers around the world. The decision to create, control or guide systems, requires models which include all factors affecting the system, stakeholders and the receiving environment. This study aimed to help environmental managers and activists choose the best multiple attribute decision-making model (MADM), based on the unique characteristics of each technique, for their specific project. Extensive technical diversity of MADMs has confused users and analysts in selection and application of suitable methods to deal with real-world problems. In similar problems, different MADMs lead to dissimilar results in at least 40 percent of cases. Thus, identifying the strengths and weaknesses of each decision-making method is crucial for decision makers, so they can choose the best method to tackle different issues. In this paper, the most widely used multi attribute decision making techniques including AHP, ANP, TOPSIS, SAW, VIKOR, ELECTRE, PROMETHEE and Grey analysis were introduced and compared. Also, several comparative studies of these techniques and some of the environmental studies that had used these methods were reviewed.دنبال کردن آینده پایدار برای محیط زیست، یک چالش مهم برای تصمیمگیری در تمام سطوح مدیریت است. تصمیمگیری برای ایجاد، کنترل یا هدایت سیستمها، نیازمند مدلهایی است که بتوانند همهی عوامل اثرگذار، ذینفعان و محیط پذیرنده را در نظر بگیرند. هدف این مطالعه کمک به مدیران و فعالان در حوزه محیطزیست برای انتخاب بهترین مدل تصمیمگیری چندشاخصه، با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد هر روش، برای پروژه مورد نظر است. تنوع تکنیکی گسترده مدلهای تصمیمگیری چندشاخصه سبب سردرگمی کاربران و تحلیلگران در انتخاب و بکارگیری مدل مناسب در مواجهه با مسائل دنیای واقعی شده است. در مسایل مشابه، مدلهای مختلف تصمیمگیری چندشاخصه حداقل در 40 درصد مواقع رتبهبندی و نتیجهای متفاوت با یگدیگر ارایه میکنند. بنابراین، شناسایی نقاط ضعف و قوت هر یک از روشهای تصمیمگیری ضروری است، تا هنگام مواجهه با مسائل مختلف بتوانند مناسبترین روش را بیابند. در این مقاله پرکاربردترین روشهای تصمیمگیری چند شاخصه از جمله AHP، ANP، TOPSIS، SAW، VIKOR، ELECTRE، PROMETHEE و Grey معرفی و مقایسه شدهاند. همچنین چند مطالعه مقایسهای میان این روشها و برخی مطالعات محیطزیستی که با این روشها انجام شده، مرور شدهاند.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Proposing a Model to Monitor the Provincial Land Use Plans (Case Study: Qazvin Province)ارایه الگوی پیشنهادی برای پایش برنامه آمایش استانها (مطالعه موردی: استان قزوین)99110114678FAنغمه مبرقعی دیناندانشگاه شهید بهشتیهلن اقصاییدانشگاه شهید بهشتیشهیندخت برق جلوهدانشگاه شهید بهشتیJournal Article20170925According to the agenda provided by the office of spatial planning and regional development of Iran in 1390, it has become necessary to establish a system for monitoring of the provincial land use plans. Nevertheless, no study has been thus far completed to monitor the land use plans in Iran. In the current study, we developed a methodology for monitoring of land use plans, and then proposed a monitoring system to evaluate the land use plan of Qazvin Province. Qazvin Province has eight townships or regions and monitoring of land use planning can be achieved through defining indicators to assess the realization of the programs in each of these townships. Quantification of the implementation level of land use plans in each of the eight regions can be realized by standardizing and weighting indicators in a hierarchical structure. We performed land use monitoring for Alamut region of the province as an example. Regarding the framework provided in this study, to achieve fulfillment of the provincial monitoring system, development of monitoring indicators is essential for the spatial planning organization of each province, which will lead to the completion of geospatial data.طبق شرح خدمات ارایه شده از سوی دفتر امور آمایش و توسعه منطقهای در سال 1390، طراحی نظام پایش برنامه آمایش استانها ضروری است. با این وجود، تا کنون مطالعهای به منظور پایش برنامههای آمایش در کشور انجام نشده است. در مطالعه حاضر روششناسی تدوین نظام پایش برنامه آمایش استانها بررسی و سپس به عنوان نمونه، تدوین نظام پایش برای برنامه آمایش استان قزوین ارایه شده است. در این راستا، با توجه به تقسیم استان قزوین به هشت منطقه برنامهریزی، پایش برنامه آمایش استان باید در قالب تعریف شاخصها برای ارزیابی تحقق برنامههای اجرایی در هر یک از این مناطق صورت بگیرد. کمی شدن میزان تحقق برنامه آمایش در هر یک از مناطق 8 گانه نیز با استفاده از مقادیر استاندارد شده هر شاخص و ضرایب وزنی تعریف شده در ساختار سلسله مراتبی قابل محاسبه است. در تحقیق حاضر، برای آشنایی با روش کار، پایش برنامه آمایش منطقه الموت استان قزوین ارایه شده است. طبق چارچوب ارایه شده در تحقیق حاضر جهت تحقق نظام پایش برنامه آمایش استانها، تدوین شاخصهای پایش در هر استان توسط نظام تشکیلاتی تهیه طرح آمایش ضروری است که به تکمیل پایگاه دادههای مکانی در این رابطه منجر خواهد شد.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Developing & Prioritizing Waste Management Strategies by Using ELECTREIII (Case Stady: Shiraz Municipality Waste Management Organization)تدوین و اولویتبندی استراتژیهای مدیریت پسماند با استفاده از الکتر تری (مطالعه موردی: سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز)111128114682FAصدیقه خرم دهنویدانشگاه شیرازعلی محمدیدانشگاه شیرازپیام شجاعیدانشگاه شیرازJournal Article20161211Today waste management is one of the most essential aspects of sustainable development and the main avenue to achieve it is through strategy development and strategic management. This research aimed at developing and prioritizing strategies for Shiraz Municipality Waste Management Organization. For this, we used a four-stage comprehensive model for strategy development. Firstly, we identified organization’s mission, critical, effective and internal - external factors by utilizing CAF and PEST models and applying Delphi method in two rounds. Secondly, a SWOT analysis was conducted for development of strategies and internal-external matrices to show position of the organization. Finally, prioritizing of the main strategies was implemented using ELECTREIII. Results show that the organization’s strategic approach should be competitive-offensive and the most important strategies were found to be designing and implementing educational plans plus informing personnel and stakeholders.امروزه مدیریت پسماند یکی از ضروریترین محورهای توسعه پایدار محسوب میگردد و برای تحقق آن راهی جز مدیریت راهبردی و تدوین استراتژیهای مناسب وجود ندارد. هدف این پژوهش، تدوین و اولویتبندی استراتژیهای سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز است. بدین منظور برای تدوین و اولویتبندی استراتژیها، از مدل جامع تدوین استراتژی استفاده شد. در این مدل چهار مرحلهای، ابتدا ماموریت سازمان مدیریت پسماند شناسایی و بعد عوامل داخلی و خارجی مهم و تاثیرگذار بر آن با استفاده از مدلهای کاف و پِست و به کمک روش دلفی در دو دور استخراج گردید. پس از آن برای به دست آوردن استراتژیها، ماتریس سوات تشکیل و با استفاده از ماتریس داخلی و خارجی موقعیت سازمان مدیریت پسماند مشخص شد. در پایان نیز اولویتبندی استراتژیهای مناسب سازمان با استفاده از تکنیک الکتر تری انجام گرفت. نتایج نشان داد که جهتگیری استراتژیهای سازمان مدیریت پسماند رقابتی- تهاجمی است و مهمترین استراتژی پیشنهادی «طراحی و اجرای برنامههای آموزشی و اطلاعرسانی به کارکنان و ذینفعان» میباشد.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190823Evaluation of Environmental Impacts of Dams on Rural Areas (Case Study: Karun III Dam)ارزیابی اثرات محیطزیستی سدها بر نواحی روستایی (مورد مطالعه: سد کارون سه)129145114684FAحمید برقیدانشگاه اصفهانامین دهقانیدانشگاه جیرفتحجت الله صادقیدانشگاه اصفهانمجید سعیدیراددانشگاه شهید بهشتیJournal Article20161226The purpose of this study was to evaluate the environmental impacts of Karun III Dam in Izdeh district on rural areas as the largest arch dam in the Middle East and one of the largest hydroelectric powerplants in the country. The research is descriptive-analytical and based on applied research. The main effects were identified and their weighting and importance were specified by experts. Then, through a questionnaire, these effects were studied in 12 villages. The statistical population comprised 3062 people and using Cochran formula, 245 people were selected and questioned randomly. Finally, Vikor model was used for data analysis. The results showed that the environmental effects of Karun III Dam had been major. According to the opinion of the people and experts, 10 issues were identified as most important. These included the destruction of oak forests, increasing aquatic mortality and decreasing aquatic diversity, increasing saline agricultural lands, micro-climate change and warming of the region, and earthquakes. Also based on the Vikor model, the villages of Bajul and Upper Rekhat respectively were the first and the second impacted by the Karun III Dam. Therefore, managemers should focus on the environment of these villages.هدف این تحقیق ارزیابی اثرات محیطزیستی سد کارون سه بر نواحی روستایی، به عنوان بزرگترین سد قوسی خاورمیانه در بخش دهدز شهرستان ایذه و یکی از بزرگترین نیروگاههای برقآبی کشور است. تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر تحقیقات کاربردی میباشد. برای جمع آوری دادهها، اثرات اصلی شناخته شد و توسط کارشناسان، وزن دهی و اهمیت آنها مشخص شد. سپس از طریق پرسش نامه، این اثرات در 12روستا مطالعه شد. جامعه آماری، 3062 نفر بوده است. با توجه به جامعه آماری و با استفاده از فرمول کوکران، نمونه آماری، 245 نفر انتخاب و پرسشگری به روش تصادفی انجام شد. در نهایت جهت تجزیه و تحلیل دادهها، از مدل ویکور استفاده شد. نتایج نشان داد که سد کارون3 اثرات محیطزیستی عمدهای را ایجاد نموده است. بر اساس دیدگاه مردم و کارشناسان، 10 مورد مهمتر تشخیص داده شد. از جمله این اثرات شامل تخریب جنگلهای بلوط، افزایش مرگ و میر آبزیان و کاهش تنوع آنها، افزایش اراضی شور کشاورزی، تغییر آب و هوا در مقیاس خرد، گرم شدن منطقه و وقوع زمین لرزهها هستند. همچنین، بر اساس مدل ویکور روستاهای باجول و رکعت علیا، در رتبه اول و دوم قرار بیشترین تاثیرپذیری از سد کارون سه قرار می گیرند. بنابراین، روستاهای مذکور نیازمند باید تمرکز مدیریتی در زمینه محیط زیست هستند.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Review and Forecast of Carbon Dioxide Gas in the Emission Sectors: The Case of Iranبررسی روند و پیشبینی انتشار گاز کربنیک در بخشهای آلاینده (مطالعه موردی: ایران)147155114689FAابراهیم انواریدانشگاه اهوازسمانه باقریدانشگاه یزداحمد صلاح منشدانشگاه اهوازJournal Article20171016Different sectors emit carbon dioxide (CO2) to the atmosphere which comprises 83 percent of the gases responsible for climate warming. In this paper we have for the first time forecast the emission of CO2 by different sectors across Iran. Sectors were recognized based on EIA guidelines. The aim was to examine trends and forecast the emission of CO2 in the country for the period 1960-2013 and by the polluting sectors over the years 1971-2010. The last three years of data of polluting sectors were used to predict patterns. Prediction of CO2 emission was conducted for each sector and the whole country for the year 2034. The highest emission was related to transport sector and the lowest to the industrial sector. Forecast show that by the year 2034, the service sector will most likely surpass the transport sector in terms of CO2 emission and using GARCH method, per capita CO2 emission will increase to 10.09 tons.گاز کربنیک از بخشهای مختلفی منتشر میشود و حدود 83 درصد از گازهای موثر در گرم شدن زمین را تشکیل میدهد. این پژوهش برای نخستین بار به پیشبینی انتشار گاز دیاکسیدکربن در بخشهای آلاینده و کل کشور میپردازد. هدف این پژوهش، بررسی روند و پیشبینی انتشار گاز دیاکسیدکربن در ایران در دوره 1339-1392 و بخشهای آلاینده در دوره زمانی 1350- 1390 است. دادههای سه سال آخر بخشهای آلاینده از سال 1390-1393 برای سنجش توان پیشبینی الگوها استفاده شد. با بررسی گزارش بانک جهانی، ایران از نظر انتشار گاز دی اکسیدکربن در جهان در حال حرکت به رتبههای بالای جدول و ده کشور آلاینده جهان است، بنابراین تحقیق در این زمینه ضرورتی بیش از پیش مییابد. بخشهای آلاینده بر اساس روشEIA <sup> (1)</sup> تقسیم شدند. پیشبینی انتشار گاز کربنیک بخشهای آلاینده و کل کشور برای سال 1414 انجام شد. بیشترین انتشار گاز کربنیک در دوره مورد بررسی، مربوط به بخش حمل و نقل و کمترین مربوط به بخش صنعت بود. مطابق با پیشبینیهای انجام شده در سال 1414، بخش خدمات از بخش حمل و نقل پیشی خواهد گرفت و طبق پیشبینی با روش GARCH در سال 1414 انتشار گاز کربنیک در کل کشور به سرانه 09/10 متریک تن افزایش خواهد یافت.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Environmental Attitudes of Agricultural Students: the Case of Shahid Motahari Agri–Vocational School in Shirazنگرش محیطزیستی هنرجویان کشاورزی (مورد مطالعه: هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز)157170114690FAابوذر زارعدانشگاه یاسوجمصطفی احمدونددانشگاه یاسوجمریم شریفزادهدانشگاه یاسوجفهیمه ریگیدانشگاه یاسوجJournal Article20171016The aim of this study was to evaluate the environmental attitudes of students of Shahid Motahari agri–vocational school. For this purpose a survey method was used and the data collection was completed using a questionnaire which was validated by a panel of experts whereas its reliability measured for various sections of the questionnaire using Cronbach’s alpha were 0.61 to 0.83. The population consisted of all the students of different fields of study in Shahid Motahari agricultural vocational school during 2013-2014. Based on Krejcie and Morgan's table of sampling, 80 students were selected through simple random sampling methodology. Findings revealed that, sophomore and junior students had average positive environmental attitude scores. Moreover, students' access to information resources was at a low level. No significant difference was seen between sophomores and joniors regarding their environmental attitude scores. Other results showed that urban students believed more in environmental crisis than their rural counterparts. Regression model indicated that the reference group norms, access to information resources, and individuals’ family background were the most important determinants of students’ environmental attitudes. Students’ average annual scores (GPAs), field of study, interest in their field of study and class orders played a great role in explaining environmental behavior among agricultural vocational school students.هدف این پژوهش، بررسی نگرش محیطزیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز بود. برای این منظور از روش پیمایش با ابزار پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه حاوی پرسشهای محیطزیستی و سؤالات باز و بسته بود که روایی صوری آن توسط پانلی از متخصصین اصلاح و تأیید گردید. جهت تأیید پایایی پرسشنامه نیز یک مطالعه راهنما صورت گرفت که ضریب آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف آن بین 61/0 تا 83/0 به دست آمد. جامعه پژوهش شامل کلیه هنرجویان رشتههای مختلف کشاورزی در هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز در سال تحصیلی 93-92 بود. در زمان انجام پژوهش تعداد 98 هنرجو در کلاسهای دوم و سوم در رشتههای کشاورزی درس می خواندند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 80 نفر از آنها با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و مطالعه شدند. نتایج پژوهش حاکی از وجود نگرش محیطزیستی متوسط و مثبت در بین هنرجویان سالهای دوم و سوم بود. از طرفی، تماس هنرجویان با منابع اطلاعاتی در حد پایینی قرار داشت. افزون بر آن، تفاوت معنیداری در میانگین نگرش محیطزیستی هنرجویان سال دوم و سوم مشاهده نگردید. نتایج دیگر حاکی از آن بود که هنرجویان شهری بیش از هنرجویان روستایی قایل به بحران در محیطزیست بودند. مدل رگرسیونی نیز مشخص نمود متغیرهای هنجارهای گروه مرجع، دسترسی به منابع اطلاعاتی و فرزند کشاورز بودن به عنوان متغیرهای پر اهمیت در پیشبینی نگرش محیطزیستی هنرجویان بودند و متغیرهای معدل، گرایش تحصیلی، علاقه به رشته تحصیلی و سال تحصیل در تبیین رفتار محیطزیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی سهم بهسزایی داشتند.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Challenges for Conservation of the Persian Squirrel (Sciurus Anomalus) in Zagros Oak Forestsچالشهای حفاظت از گونه بومی سنجاب ایرانی (Sciurus anomalus) در جنگلهای بلوط زاگرس171178114693FAفراهم احمدزادهدانشگاه شهید بهشتیمرضیه اسدی آقبلاغیدانشگاه شهید بهشتیبهرام کیابیدانشگاه شهید بهشتیJournal Article20171010Protecting the environment requires sufficient knowledge about ecosystem components and their interactions. Persian squirrel is one of the most important mammals in the Zagros forests. This species is dependent on forest habitats. The conservation status of this species has not been investigated, and the IUCN has classified it under the least concern class. This native species faces threats such as widespread destruction of Zagros forest due to climate change, pests and diseases, construction projects, grazing, land use change and so forth. Totally, there is little information about the evolutionary history, geographic range, ecological aspects, distribution and biological conditions of the Persian squirrels. The effects of destruction of Zagros forests on this species are not clear. The most important threats to this species are deforestation, hunting and agriculture. Unfortunately, in recent years, this valuable animal has become a pet in Iran, encouraging illegal catch and sell of the species. We expect the species will become threatened in near future. In this study, based on the review available literature about the Persian squirrel, the existing challenges and prospects of protecting the Persian squirrels have been discussed.حفاظت از محیطزیست قبل از هر چیز نیازمند کسب دانش کافی از اجزای بوم سازگان و کنش متقابل میان آن ها است. سنجاب ایرانی به عنوان یکی از پستانداران مهم جنگلهای زاگرس به زیستگاههای جنگلی وابسته است. وضعیت حفاظتی این گونه در ایران مورد بررسی قرار نگرفته و در پایگاه داده اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)در رده بندی کمترین نگرانی قرار دارد. در حال حاضر این گونه بومی با تخریب گسترده جنگل زاگرس به دلایلی از جمله تغییرات آب و هوایی، آفات و بیماریها، پروژههای ساختمانی، چرای دام، تغییر کاربری اراضی و نظیر آن روبرو است. در مجموع، اطلاعات کمی در مورد تاریخچه تکاملی، محدوده پراکنش جغرافیایی، وضعیت بومشناختی، الگوی توزیع و شرایط زیستی این گونه وجود دارد و اثرات تخریب جنگلهای زاگرس بر روی این گونه معلوم نیست. مهمترین عوامل تهدید برای این گونه جنگلزدایی، شکار و کشاورزی در اراضی جنگلی هستند. در سالهای اخیر متاسفانه این گونه با ارزش در ایران به حیوان خانگی تبدیل شده و به همین دلیل شکارچیان اقدام به شکار این گونه و فروش آن میکنند. با وجود اینکه در حال حاضر وضعیت حفاظتی این گونه مورد پژوهش قرار نگرفته اما پیش بینی میشود که با روند روبه افزایش تخریب جنگلهای زاگرس، این گونه در آیندهای نه چندان دور در معرض تهدید قرار گیرد. در این مطالعه براساس مرور منابع صورت گرفته و اطلاعات موجود، مشکلات و چالشهای موجود جهت حفاظت از سنجاب ایرانی مورد بحث قرار گرفته و خلاءهای پژوهشی در این رابطه مشخص گردیدند و در نهایت راهکارهای پژوهشی جهت حفاظت از این گونه بومی با ارزش ارایه شد.انجمن ارزیابی محیط زیست ایرانمحیط زیست و توسعه2008-921X101920190917Habitat Evaluation of Alectoris Chukar using Ecological Niche Factor Analysis (ENFA) (Case study: Eshkevarte NO-Hunting Area)ارزیابی زیستگاه کبک (Alectoris chukar) به روش تحلیل عامل آشیان بوم شناختی ((ENFA (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع اشکورات)179186114696FAزینب حسین نژاددانشگاه تهرانعلی شیخیدانشگاه ملایرحمید گشتاسبدانشگاه تهرانعلی جهانیدانشگاه تهرانJournal Article20190129Most of Iran's vertebrates are birds that are distributed in vast parts of the country like deserts, forests, coastal areas, islands, lakes and other habitats. Eshkevarat No-hunting area in Guilan Province is one of the suitable habitats for <em>Alectoris chukar</em> which harbors a good population of the species. The mountainous and hilly habitats of the area dotted with rocks provide a good condition for a large number of <em>Alectoris chukar</em>. In order to model the habitat suitability of the species, we used ecological niche factor analysis (ENFA) in Biomapper software. The presence of species was used as the dependent variable and the environmental variables (slope, aspect classes, altitude classes, water sources, residential area and roads) as the independent variables. Habitat suitability maps prepared in this study for <em>Alectoris chukar</em> show that the favorable habitat for this species are located in the Eshkevarat No-hunting area in an altitude between 1700 and 2800 meters and on slopes greater than 40 percent. The mountains, Sorkheh Tale Lima, Ghazi Chak and Delijan are habitats with high frequently of <em>Alectoris chukar</em> presence. The most important variables were found to be slope and aspect.پرندگان بخش عمده مهره داران کشور را تشکیل می دهند که در سطح وسیعی از مناطق خشک و بیابانی، نواحی جنگلی، سواحل، جزایر، دریاچهها و سایر نقاط کشور پراکندهاند. منطقه شکار ممنوع اشکورات در استان گیلان از جمله زیستگاههای مناسب کبک (<em>Alectoris chukar</em>) از جمعیت مطلوب گونه برخوردار است. وجود زیستگاههای کوهستانی و تپه ماهوری و صخرههای تند و تیز سبب شده که کبکها به تعداد فراوان در این منطقه زیست کنند. به منظور مدلسازی مطلوبیت زیستگاه این گونه از روش تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی(ENFA) درمحیط نرمافزار بایومپر Biomapper)) استفاده شد. در این مطالعه از نقاط حضور گونه به عنوان متغیر وابسته و از متغیرهای محیطی (طبقات شیب، طبقات جهت جغرافیایی، طبقات ارتفاع از سطح دریا، منابع آب (چشمهها)، مناطق مسکونی (روستاها) و جادهها به عنوان متغیرمستقل استفاده شد. نقشه مطلوبیت زیستگاه تهیه شده در این مطالعه برای گونه کبک موید این مطلب است که زیستگاه مطلوب این گونه در منطقه شکار ممنوع اشکورات از ارتفاعات 1700 متر تا ارتفاع 2800 متر از سطح دریا، و در شیبهای بالای 40 درصد قرار دارد. کوههای سرخه تله لیما، قاضی چاک، دلیجان، جورده از جمله مناطقی هستند، که فراوانی کبک در آنجا به ثبت رسیده است. همچنین، مهمترین متغیر در تعیین مطلوبیت زیستگاه کبکها شیب و جهت می باشد.