مدل آمایش منابع جنگلی، راهبردی نوین در برنامه‌‌ریزی عرصه‌‌های جنگلی کشور

نویسندگان

1 استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، ایران

2 استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

3 استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. ایران

چکیده

برنامه‌‌ریزی در حوزه منابع جنگلی کشور در وضعیت کنونی، در سیطره برنامه‌‌ریزی‌‌های ملی، منطقه‌ای و ناحیه‌ای است که این رویکرد صدمات زیادی به عرصه‌های جنگلی و ناپایدار شدن موجودیت آنها وارد کرده است. در این مطالعه لزوم به کارگیری فرایند آمایش منابع جنگلی در راستای برنامه‌‌ریزی و مدیریت کلان منابع جنگلی کشور و ارایه مدل تحلیلی چگونگی تدوین برنامه آمایش جنگل مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به ماهیت کلان نگری برنامه‌‌ریزی آمایشی، که طرح‌های مختلف توسعه و همچنین حفاظت از ‌محیط‌زیست را همزمان در خود در بر می‌‌گیرد، انتخاب این شیوه راهبردی مناسب در فرایند برنامه‌‌ریزی کلان منابع جنگلی است. تدوین مدل آمایش منابع جنگلی در این مطالعه بر اساس رویکرد تحلیل کیفی با کاربست شیوه‌‌ تحلیل استنادی و تحلیل محتوا صورت پذیرفت. در مدل ارایه شده، فرایند برنامه‌‌ریزی توسعه بر اساس ماهیت عملکردی و کارکردی اکوسیستم‌‌های جنگلی که خود منتج شده از ساختار و فرایند‌‌های زیستی این اکوسیستم‌‌ها است (تحلیل اکوسیستمی) و از طرفی دیگر بر اساس نوع ارتباط و همبستگی انسان و طبیعت (اکولوژی انسانی) صورت می‌‌پذیرد. اجرای این مدل در پنج مرحله شامل تحلیل شرایط موجود نواحی عرفی جنگلی، ارزیابی عرضه کارکردی اکوسیستم، ارزیابی تقاضای منابع جنگلی، تعیین واحدهای کارکردی- مدیریتی و مرحله پنجم بهینه‏سازی توزیع کارکردها به انجام می‌‌رسد. با به کارگیری الگوی آمایش منابع جنگلی می‌‌توان به ارایه رویکردی پایدار در برنامه‌‌ریزی منابع جنگلی کشور دست یافت.
 

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی رستاقی، م. 1389. ابعاد کنونی تهدیدات تنوع زیستی در چشم انداز زاگرس مرکزی با تاکید بر پوشش جنگلی. شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری.
اداه کل منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری. 1390. سیمای منابع طبیعی استان. 10 ص.
اسلامی، ع. 1387. جنگل‌ها و مراتع ایران، چاپ اول ، انتشارات حق شناس.150ص.
امیر، آ. 1389. روش‌های تحقیق در آینده پژوهی. مرکز تحقیقات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران.
ایوبی، ش. و جلالیان، ا. 1389. ارزیابی اراضی(کاربری‌های کشاورزی و منابع طبیعی). انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان. 385 ص.
پازوکی، ک. 1382. نگاهی به طرح های مدیریت منابع جنگلی. سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، دفتر جنگل های خارج از شمال.50ص.
جزیره ای، م. و ابراهیمی رستاقی، م. 1384. جنگل شناسی زاگرس. انتشارات دانشگاه تهران. 560 ص.
حسین زاده دلیر، ک. 1385. برنامهریزی ناحیه ای. انتشارات سمت. 253ص.
حسینی، ع. 1390. اصول و مبانی برنامهریزی شهری و روستایی. نشر دریای دانش، 448ص.
دفتر ریاست جمهوری.1390. سیاستهای کلی آمایش سرزمین. 3ص.
زیاری، ک.1390. مکتب ها، نظریه‌ها و مدلهای برنامه و برنامهریزی منطقه ای. انتشارات دانشگاه تهران. 250ص.
سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور. 1383. راهبردهای مدیریت جنگل‌های زاگرس. 16ص.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.1383. ضوابط ملی آمایش سرزمین. 7ص.
سلطانی، آ.؛ شامخی، ت.؛ نوری نائینی، م. و عرب مازیار، ع. 1389. تاثیر جنگل و توسعه محلی در توزیع درآمد و سطح فقر (بررسی موردی: حوزه آبخیز تنگ تامرادی). نشریه جنگل و فراورده‌های چوب (4):385-369.
شامخی، ت. 1390. قوانین و مدیریت منابع طبیعی (جنگل‌ها و مراتع). انتشارات دانشگاه تهران. 476 ص.
شریف زادگان، م. و رضوی دهکردی، ا. 1389. ارزیابی فرایند برنامه ریزی آمایش سرزمین در ایران و ارایه راهکارهای بهبود آن. مجله علوم محیطی. سال هفتم، شماره چهارم، صص 87-100.
شیخ بیگلو، ر. 1390. شناسایی مناطق محروم ایران با استفاده از رتبه بندی ترکیبی. مجله پژوهش و برنامهریزی شهری (7): 70-53.
صالحی، ا. و پور اصغر سنگاچین، ف. 1388. تحلیلی بر موانع فراوری آمایش سرزمین در ایران. فصلنامه راهبرد. سال 18- شماره 52، صص 149-181.
عواطفی همت، م. 1390. تعامل انسان و بوم سازگان جنگلی: به کارگیری چارچوب بوم شناسی انسانی و تفکر سیستمی (مطالعه موردی آبخیز لیره سر جنگل های شمال)، رساله دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 276 ص.
غضنفری، ه. 1383. بررسی رویش و تغییرات پراکنش قطری به منظور ارایه الگوی تنظیم جنگل در منطقه بانه (مطالعه موردی: هواره خول)، رساله دکتری. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 82ص.
فتاحی، م. 1380. مدیریت جنگل‌های زاگرس. موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع. 471ص.
فقهی، ج. 1390. درسنامه مدیریت پایدار جنگل. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
کمیته ملی توسعه پایدار.1390. گزارش همایش توسعه پایدار زاگرس. 54 ص.
محمودی، ب.؛ دانه کار، ا و فقهی، ج. 1393. مدل تحلیلی طبقه بندی کاربری اراضی کشور در رویکرد مدیریت برنامه ریزی توسعه سرزمین، فصلنامه مدیریت محیط زیست. سال اول، شماره اول، صص 87-100.
مخدوم، م. 1390. شالوده آمایش سرزمین. انتشارات دانشگاه تهران. 289ص.
مرکز ملی آمایش سرزمین. 1385. راهنمای انجام مطالعات آمایش سرزمین. 26 ص.
مروی مهاجر، م. 1384. جنگل شناسی و پرورش جنگل. انتشارات دانشگاه تهران. 387 صفحه.
Baskent, E.Z. & Jordan, G.A. 2002. Forest landscape management modeling using simulated annealing. Forest Ecol. Manage. 165, 29–45.
Bettinger, P. & Sessions, J. 2003. Spatial forest planning: to adopt, or not to adopt? J. Forestry 101 (2), 24–29.
De Groot, R.S.; Wilson, M. A. & Bomans, R. M.J. 2002. A typology for the‌ classification, description and valuation of ecosystem functions, goods and services, Ecological Economics (41): 393–408
Eldrandaly, Kh. 2009. Integrating Gene Expression programming and Geographic Information system for solving Multi site land use allocation problem, American Journal of Applied Sciences 6 (5): 1021-1027.
FAO, 2012. State of the World's Forests, 60 pp.
FAO. 2010. Developing effective forest policy,A guide.
Fotakis, D, G. 2015. Multi-objective spatial forest planning using self-organization, Ecological Informatics, 29(1):1-5.
García-Llorente, M.; Martín-López, B.; Nunes, P.A.L.D.; Castro, A.J.; & Montes, C. 2012. A choice‌ experiment study for land-use scenariosin semi-arid watershed‌ environments.J.AridEnviron. 87, 219–230.
García-Nieto, A. P.; García-Llorente, M.; Iniesta-Arandia, I. & Martín-López, B. 2013.Mapping forest ecosystem services: From providing units to beneficiaries, Ecosystem Services (4):126–138.
Habert, G.; Bouzidi, Y.; Chen, C. & Jullien, A. 2010. Development of a depletion indicator for natural resources used in concrete, Conservation and Recycling (54):364-376.
Jackson, J. B. & Steiner, F. R. 1985. Human Ecology for land-use planning. Urban‌ Ecology,‌ 9 :177-194.
Jackson, J. B. & Steiner, F. R. 1985. Human Ecology for land-use planning. Urban‌ Ecology,‌ 9 :177-194.
Kanga, W.; Posta, D.; Wanga, J.; Nicholsa, V. & Bandarub, T. 2013. Westb Hierarchical marginal land assessment for land use planning, Land Use Policy 30: 106– 113
Khadka, C.; Hujala, T.; Wolfslehner. B. & Vacik, H. 2013. Problem structuring in participatory forest planning, Forest Policy and Economics (26):1–11.
Kohlbacher, F. 2006.The use of qualitative content analysis in case studies research. In Qualitative Social Research, 7(1):231- 259.
Kurttila, M. 2001. The spatial structure of forests in the optimization calculations of forest planning: a landscape ecological perspective. Forest Ecol. Manage. 142, 129–142.
Kurttila, M. 2001. The spatial structure of forests in the optimization calculations of forest planning: a landscape ecological perspective. Forest Ecol. Manage. 142, 129–142.
Lawrence, R. 2003. Human ecology. In: Tolba, M.K. (Ed.), Our Fragile World: Challenges and Opportunities for Sustainable. Development, vol. 1. Eolss Publishers, Oxford, pp. 675–693.
Malchow-Moller, N.; Strange, N. & Thorsen, B.J. 2004. Real-options aspects of adjacency constraints. Forest Policy Econ. 6, 261–270.
Marchamalo, N. & Romero, C. 2007. Participatory decision-making in land use planning: An application in Costa Rica, Ecological Economics, 63: 740 – 748.
McPhearson, T.; Kremer, P. & Hamstead, Z. A. 2013. Mapping ecosystem services in NewYork City:Applying a social–ecological approach in urban vacant land, Ecosystem Services,5:e11– e26.
Molnar, T. 2007. Factor Influencing Development Level of Settlements in South-Transdanubia, Journal of Central European Agriculture, 8 (3): 277-284.
Montiel, C. & Galiana, L. 2005. Forest policy and land planning policy in Spain: a regional approach, Forest Policy and Economics (7):131– 142.
Moran, E.F. 2010. Environmental Social Science. Wiley-Blackwell Publication. 215p.
Newton, A.C. & Tejedor, N. 2011. Principles and Practice of. Forest Landscape Restoration: Case studies from the dry lands of Latin. America. Gland, Switzerland: IUCN, 383 pp.
Pourebrahim, S.; Hadipour, M. & Bin Mokhtar, M. 2011. Integration of spatial suitability analysis for land use planning in coastal areas; case of Kuala Langat District, Selangor, Malaysia. Landscape and Urban Planning, 101:84–97.
Ramos, T. & Caeiro, S. 2010. Meta-performance evaluation of sustainability indicators, Ecological Indicators (10):157–166.
Tarp, P. & Helles, F. 1997. Spatial optimization by simulated annealing and linear programming. Scand. J. For. Res. 12, 390–402.
Taylor, R. J. & Lovell, T. S. 2012. Mapping public and private spaces of urban agriculture in Chicago through the analysis of high-resolution aerial images in Google Earth, Landscape and Urban Planning (108): 57– 70.
Thomson, A. J.; Rauscher, H. M.; Schmoldt, D. L. & Vac, H. 2007. Information and Knowledge Management for Sustainable Forestry, CABI, Cambridge, 374-393.
Tietjen, B. & Huth, A. 2006. Modelling dynamics of managed tropical rainforests an aggregated approach, ecological modelling (1 9 9): 421–432.
Weintraub, A. & Bare, B.B. 1996. New issues in forest land management from an operations research perspective. Interfaces 26 (5), 9–25.
Xiaoli, L.; Chen, Y. & Daoliang, L. 2009. A spatial decision support system for land use structure optimization, WSEAS TRANSACTIONS on Computer (8):439-448.
Zhong, Z. & Guang, Y. 2011. Study on the Machanism Evolution of China’s Urban_rural Integration Development Planning and Its Land System in Practice, Energy Procedia (5): 1852–1858.