تلفیق وضعیت ارتباطی سیمای سرزمین و آرایش فضایی لکه‌های زیستگاهی در قالب شاخص زیستگاه قابل استفاده

نویسنده

استادیار پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، گیلان، ایران

چکیده

تخریب ‌زیستگاه‌ها یکی از عوامل اصلی نابودی ‌زیستگاه‌ها است، بنابر این بازسازی آنها مهمترین اولویت مدیریت دراین مناطق می‌‌باشد. از نظر فیزیکی، زیستگاه مجموعه لکه‌های مطلوبی هستند که موجود زنده از طریق جابه‌جایی به آنها دسترسی داشته باشد. بنابراین کمیت لکه‌های زیستگاهی و امکان برقراری ارتباط بین آنها ‌شاخص‌های مهم ‌زیستگاه‌ها هستند. بر اساس نظریه فراجمعیت، کاهش امکان جابه‌جایی بین لکه‌های زیستگاهی می‌تواند باعث انقراض‌های محلی گونه‌های جانوری شود. هدف از این مطالعه معرفی شاخصی کاربردی از طریق تلفیق دو مولفه اصلی وضعیت ارتباطی و آرایش فضایی لکه‌‌ها تحت عنوان زیستگاه قابل استفاده می‌‌باشد. این شاخص می‌‌تواند در پایش تغییرات ‌زیستگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. ابزارها و رویکردهای مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: سطوح تناسب و مقاومت زیستگاهی، شبکه ارتباطی بین لکه‌ها بر اساس رویکرد گراف و روش مسیر حداقل هزینه. نتایج تحقیق انجام شده در منطقه حفاظت شده جواهردشت تصویر روشنی ازتغییرات زیستگاه قابل استفاده در طی سال‌های مورد بررسی ارایه داد که بیانگر کاهش حداقل 52 درصدی شاخص زیستگاه قابل استفاده می‌‌باشد. این شاخص پتانسیل بالایی در رتبه‌بندی مناطق حفاظت شده در سطح منطقه و کشور و شناسایی لکه‌‌های راهبردی و احیایی در داخل مناطق حفاظت شده و همچنین تعریف شبکه‌های زیستگاهی و مناطق حفاظت شده جدید دارد. این اطلاعات می‌تواند در مدیریت و باز طراحی این مناطق در کشور مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


پرویان، ن؛ ماهینی،ع. س.؛ وارسته مرادی، ح. 1391. مدل سازی مطلوبیت زیستگاه مرال به روش تحلیل عامل بوم شناختی در منطقه حفاظت شده جهان نما. سومین همایش ملی مقابله با بیابان زایی و توسعه تالاب‌های کویری ایران.
پناهنده، م.؛ صالحی، ا.؛ ملک محمدی، ب. 1397. پایش تغییرات مولف‌های فضایی –راهبردی ریستگاهها بر اساس رهیافت اکولوژی سیمای سرزمین. محیط زیست جانوری.10(1):35-40.
عرفانیان، م.؛ میرکریمی، ح.؛ ماهینی، ع.س.؛ رضایی، ح. ر. 1394. مکان یابی احداث گذرگاه پلنگ در پارک ملی گلستان. محیط زیست جانوری. (4):1-10.
عموزاد مهدیرجی، د. 1381. تحلیل زیستایی جمعیت و زیستگاه مرال در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی شمالی و پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهار دانگه در استان مازندران. رساله دکتری تخصصی.دانشگاه آزاد،واحد علوم و تحقیقات.
ملکوتی خواه، ش.؛ فاخران، س.؛ سفیانیان، ع. 1392. استفاده از تئوری مدار الکتریکی جهت شناسایی کریدور‌های مهاجرتی بین پناهگاه‌های حیات وحش موته و قمشلو در استان اصفهان.بوم شناسی کاربردی(5):77-88.
Anderson, D.P.; Forester, J.D.; Turner, M.G. & Mrril, E.H. 2005. Factors influencing female home range size in elk (cervus elaphus) in north of American landscapes. Landscape Ecology, 20:257-271.
Auffret, A.; Plue, G. J. & Cousins, S. A. O. 2015. The spatial and temporal components of functional connectivity in fragmented landscapes. Journal of AMBIO, 44:51-59.
Beier, P.; Majka, D.R. & Spencer, W.D. 2008. Forks in the road: choices in procedures for designing wild land linkages. Journal of Conservation Biology, 22:836–851.
Cowley, D. J.; Johnson, O. & Pocock, M. J. O. 2015. Using electric network theory to model the spread of oak processionary moth, Thaumetopoea processionea, in urban woodland patches. Journal of Landscape Ecology, 30:905–918.
Majka, D.; Jenness, J. A. & Beier, P. 2007. Corridor Designer: ArcGIS tools for designing and evaluating corridors. Available athttp://corridordesign.org.
Pflu¨ger, F.J. & Balkenhol, N. 2014. A plea for simultaneously considering matrix quality and local environmental conditions when analyzing landscape impacts on effective dispersal. Journal of Molecular Ecology, 23:2146–2156.
Saura, S.; Estreguil, C.; Mouton, C. & Rodríguez-Freire, M. 2011. Network analysis to assess landscape connectivity trends: Application to European forests (1990–2000). Ecological Indicators, 11: 407–416.
Sawyer, S. C.; W Epps, C. & Brashares, J. S. 2011. Placing linkages among fragmented habitats: do least-cost models reflect how animals use landscapes?, Journal of Applied Ecology 48: 668–678.
Taylor, P.D.; Fahrig, L. & Merriam, G. 1993. Connectivity is a vital element of landscape structure. Journal of Oikos, 68:571–573.
Zeller, K.A.; McGarigal, K. & Whiteley, A.R. 2012. Estimating landscape resistance to movement: a review. Landscape Ecology, 27:777–797.
Zio´ łkowska, E.; Ostapowicz, K.; Radeloff, V C. & Kuemmerle, T. 2014. Effects of different matrix representations and connectivity measures on habitat network assessments. Journal of Landscape Ecology, 29:1551–1570.