بررسی میزان، روش‌ها و سطوح مشارکت عمومی در گزارش‌های ارزیابی اثرات محیط‌زیستی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد آموزش محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از جمله اصول بنیادی ارزیابی اثرات محیط‌زیستی مشارکت‌ عمومی است و اهمیت آن در ارزیابی تا حدی است که در قوانین کشورهای توسعه ‌یافته، انجام ارزیابی بدون دخالت و نظر مردم، فاقد مفهوم می‌باشد. هدف تحقیق حاضر بررسی میزان، روش‌ها و سطوح بهره‌مندی از مشارکت‌ عمومی در گزارش‌های ارزیابی اثرات محیط‌زیستی داخل ایران و مقایسه آن با نمونه مورد بررسی از چهار کشور دیگر می‌باشد. به این منظور از میان 130 گزارش ارزیابی اثرات محیط‌زیستی موجود در اداره کل محیط‌زیست استان تهران، بر اساس فرمول کوکران 98 گزارش به صورت تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین برای مقایسه نتایج، نمونه‌‌ای از گزارش‌های ارزیابی اثرات محیط‌زیستی چهار کشور دیگر، پنج گزارش از هر کشور و در مجموع 20 گزارش، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی‌ها نشان داد که عدم توجه کافی به جایگاه مشارکت‌ عمومی در ارزیابی اثرات محیط‌زیستی در کشور ایران، منجر به ضعف اساسی در میزان، روش‌ها و سطوح مشارکت‌ عمومی در گزارش‌های ارزیابی شده است. در این خصوص از نمونه مورد بررسی در داخل کشور، تنها 1/7 درصد گزارش‌ها، آن هم به شکلی محدود تنها به انجام نظرسنجی اکتفا کرده‌اند و این درحالی است که در کشورهای مورد بررسی توجه کافی به جایگاه مشارکت‌ عمومی به صورت اجرایی در گزارش‌ها ظهور یافته است. به‌طوری‌که از گزارش‌های نمونه‌گیری شده، 95 درصد آن‌ها به اجرای برنامه مشارکت‌ عمومی پرداخته‌اند و از جمله پرکاربردترین روش‌ جلب مشارکت‌ عمومی در آن‌ها برگزاری جلسات عمومی بوده است که می‌تواند علاوه بر انتشار اطلاعات و دریافت بازخوردها، سطوح بالاتری از مشارکت‌ عمومی همچون درگیر ساختن، همکاری و توانمندسازی مردم را شامل شود.

کلیدواژه‌ها


باقری، ا. 1381. مبانی و مفاهیم ارزشیابی طرح های عمرانی، دفتر نظارت و ارزشیابی.
خدابنده دیزج تکیه، ه.، ترجمه فردوسی، سعید، قدوسی، ف. 1387. ارزیابی اثرات محیط‌زیستی تجارب، تنگناها و روند آینده، نشریه علمی محیط و توسعه، سال دوم، شماره سوم.
دبیری، ف. و کیانی، م. 1386. بررسی قوانین و مقررات پیشگیرانه از جمله ارزیابی اثرات زیست‌محیطی در کشور ایران و چند کشور صنعتی، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نهم، شماره 4: 95-101.
رحمتی، ع. و خدابنده دیزج تکیه، ه. 1393. آسیب شناسی فرایند ارزیابی محیط‌زیستی در ایران، ویژه‌نامه پژوهش‌های محیط‌زیست، سال  1: 91-98.
شرفی، م. و برک پور، ن. 1389. گونه شناسی تکنیک های مشارکت شهروندان در برنامه‌ریزی شهری، برمبنای سطوح مختلف مشارکت، دوفصلنامه دانشگاه هنر، شماره 4 :77- 101.
میرزایی، ف. و مبرقعی دینان، ن. 1391. تلفیق ارزش گذاری اقتصادی و ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران: چالش ها و راهکارها، نشریه علمی محیط و توسعه، سال سوم، شماره پنجم.
میرموسوی، ع. 1375. مبانی دینی و فرهنگ سیاسی مشارکتی، نقد و نظر، سال دوم، شماره 4 و 3.
ویسی، ه. و لیاقتی، ه. 1387. جایگاه مشارکت مردمی در فرایند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی، نشریه علمی محیط و توسعه، سال اول، شماره دوم.
Arnstein, Sh. 1969. Ladder of Citizen Participation, AIP Journal, 216-224.
Creighton, J. 2005. The Public Participation Handbook: Making better Decisions through Citizen Involvement, John Wiley & Sone, San Francisco.
Daniele Brombal, A.; Moriggi, A. & Marcomini. 2017. Evaluating public participation in Chinese EIA. An integrated Public Participation Index and its application to the case of the New Beijing Airport. Environmental Impact Assessment Review; 62: 49–60.
Deshler, D. & Sock, D. 1985. Community Development Participation, A Concept Review of the International Literature, Paper presented at the International league for social commitment in Adult Education, Ljungskile, Sweden.
Geoffrey, H. & Salomons, George Hoberg. 2014. setting boundaries of participation in environmental impact assessment. Environmental Impact Assessment Review; 45: 69–75.
Hampton, W. 1977. Research into Public Participation in Structure Planning, Public Participation in Planning, Edited by Derrick Sewell & Coppock, John Wiley & Sons Ltd, PP. 27 – 42.
http://iap2.org/practitionertools/index.shtml (accessed in 2008.02.18).
Jitendra, K. & Panigrahi, Susruta Amirapu. 2012. An assessment of EIA system in India, Environmental Impact Assessment Review 34, 1–11.
Lis Dhundale. 2013. PUBLIC PARTICIPATION COMPLIANCE, the Danish Institute for Human Rights
Pacione, Michael. 1988, Public Participation in Neighbourhood Change, Applied Geography, Vol. 8, 229-247.
Priscoli, J. 2003. Participation Consensus Building and Conflict Management Training, UNESC.
Sanoff, H. 2000. Community Participation Methods in Design and Planning, John Wiley & Sons, INC.
Smith, B. 2003. Public Policy and Public Participation Engaging Citizens and Community in the Development of Public Policy, BLSmith Groupwork Inc.
Tvevad, A.; Farr, J. A.; Jendroska, J. & Szwed, D. 2001. Handbook on Public. Participation in Envoironmental Impact Assesment Procedure in Poland, Minstiry of Environment, UI. Wawelska 52/ 54, pp: 900-922.
World Bank. 1996. World Bank Participation Sourcebook. Environment Department.