تحلیل رویکردهای ‌محیط‌زیستی از منظر زبان‌شناسی ‌محیط‌زیستی(1)

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

زبان شناسی محیط‌‌زیستی برآن است تا نشان دهد که زبان چگونه ارتباطی با شکل دهی، حفظ و یا تخریب روابط بین انسان‌‌ها، سایر گونه‌‌های زندگی و ‌محیط‌زیست دارد. این پژوهش برآنست تا ضمن معرفی رویکردهای مطرح در زبان‌شناسی محیط‌‌زیستی به تحلیل نقش زبان در رسیدن به باسوادی اکولوژیکی، آموزش تفکر اکولوژیکی به کودکان و بزرگسالان بپردازد. در این پژوهش با روش مروری– توصیفی و با نگاهی انتقادی به تحلیل سه رویکرد مهم در این حیطه‌‌ی تحقیقاتی تلفیقی می‌‌پردازیم. سه رویکرد طبیعت‌‌شناسی زبان یا همان رویکرد موسوم به رویکرد هوگنی، رویکرد زبان شناسی- زیستی و بالاخره رویکرد گفتمان‌‌شناسی محیط‌‌زیستی یا رویکرد هالیدی مطرح می‌‌شوند. تحلیل این رویکردها نشان می‌‌دهد که زبان شناسی محیط‌‌زیستی بیش از یک نگرش استعاری درباره‌‌ی ارتباط زبانی است و همچنین فقط تحلیل متونی نمی‌‌باشد که مستقیما در مورد طبیعت می‌‌باشند بلکه در واقع زبان‌شناسی محیط‌‌زیستی، تحلیل ‌محیط‌زیستی گفتمان را در بر می‌‌گیرد. نقش زبان‌شناسی محیط‌‌زیستی در تفکر اکولوژیکی کودکان مخصوصا در هویت بخشی به آنان ‌به عنوان بزرگسالان حافظ ‌محیط‌زیست حایز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها


آقا گل زاده، ف. 1395. زبان شناسی ‌محیط‌زیستی . تهران: نشر نویسه پارسی.
استیفنز، ج. 1397. از باغ بهشت تا حومه نشینی: چشم اندازهای محیط‌زیستی در ادبیات کودکان. ترجمه ی صدیقه سادات مقداری، دوفصلنامه حقوق محیط زیست، شماره 1 (پیاپی 3)، صص. 58-63.
اسماعیلی متین، ز.1397. «زبان‌شناسی ‌محیط‌زیستی ، گفتگویی با فردوس آقاگل‌‌زاده». مجله زبان و شناخت. صص 114-109.
حسین‌‌زاده، ف. 1388. تحلیل گفتمان ‌محیط‌زیستی در زبان فارسی. پایان‌‌نامه‌‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
خیرآبادی، ر. 1397. تحلیل گفتمان انتقادی نظرات خوانندگان سایت‌‌های اینترنتی ایرانی در رابطه با مسایل ‌محیط‌زیست با رویکرد زبان‌شناسی ‌محیط‌زیستی . مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران، نشر نویسه پارسی.
راکعی، ف.؛ نعیمی حشکوائی، ف. 1395. استعاره و نقد بوم‌‌گرا، مطالعه‌‌ی موردی دو داستان گیله‌‌مرد و از خم چمبر. زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال هفتم، شماره اول، بهار و تابستان 1395، صص103-89.
زائری، ق. و محمدی، ا. 1399. تحلیل گفتمان فرهنگ زیست محیطی در ایران. فصلنامه ی جامعه شناسی فرهنگ و هنر در ایران، دوره ی 2، شماره ی 1. قابل دسترس در https://civilica.com/doc/1185155
طالبی، م. و قطره، ف. .1399. کاربرد نام جانوران در صورت‌های خطاب در گویش بوشهری و شهر کردی: تحلیلی در زبان شناسی زیست محیطی، فرهنگ و ادبیات عامه، شماره ی 29، صص 157-184.
غیاثیان، م. و شیرینی، ا. 1395. انسان‌‌مداری و بازنمود آن در تعریف حیوانات در فرهنگ فارسی معین، تحلیلی در چارچوب انگاره زبان‌شناسی زیست‌‌بومی. نشریه پژوهش‌‌های زبان‌شناسی . سال هشتم، شماره اول، شماره ترکیبی14.صص70-53.
مشتاق‌‌مهر، ر. و فیضی، ا. 1397. بررسی عناصر زبان‌شناسی ‌محیط‌زیستی‌ در متون عرفانی با تکیه بر آثار بهاءولد، مولوی و بقلی شیرازی. نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز. سال71، شماره237، بهار و تابستان 1397، صص 209-185.
ملکی، ا.؛ صالحی، ص.؛ ربیعی، ع. و یازرلو، ر. 1395. به کارگیری مدل فرکلاف در گونه‌‌شناسی گفتمان‌‌های ‌محیط‌زیستی ایران. فصل‌‌نامه آموزش ‌محیط‌زیست و توسعه پایدار. جلد5، شماره2، صص76-59 .
میبودی، ح.؛ شبیری، م.؛ ارجمندی، ر. و بابایی، ف. 1393. یک ره‌یافت جدید در آموزش محیط‌زیست به کودکان. فناوری آموزش. جلد 9، شماره 1، صص87- 77.
میرسعیدی، ع. س. ۱۳۹۵. ردپایی از زبان سبز در اشعار فارسی: یک بررسی زبانی- محیط‌زیستی. چهارمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در مطالعات زبان. تهران، موسسه آموزش عالی نیکان.
Alexander, R. & Stibbe, A. 2013. From the analysis of ecological discourse to the ecological analysis of discourse. Language Sciences. 41:104–110
Chen, S. 2016. Language and ecology: A content analysis of ecolinguistics as an emerging research field. Canada: Ampersand. 3:108-116.
Couto, H.H. 2014. Ecological Approaches in Linguistics: a Historical Overview. Brazil: Language Sciences. 41:122-128.
Cowley, S. J. 2014. Bio-ecology and language: A necessary unity. J. Lang. Sci. 41:60–70
Eliasson, S. 2015. The Birth of Language Ecology: Interdisciplinary Influences in Einar Haugens, the Ecology of Language. Germany: Language Sciences.50:78-92.‌‌
Fill, A. & Mühlhäusler, P. (Eds.). 2001. The Ecolinguistics Reader. London: Continuum.
Fill, A. & Penz, H. (Eds.). 2007. Sustaining Language: Essays in Applied Ecolinguistics. Lit, Vienna, Berlin.
Goulah, J. & Katunich, J. 2020. TESOL and Sustainability: English Language Teaching in the Anthropocene Era. Andrew Wardell Publication.
Halliday, M.A.k. 1978. Language as social Semiotic. London: Edward Aenold.
Halliday, M.A.k. 1990. New Ways of Meaning. A Challenge to applied linguistics. J. Appl. Linguistics. 6: 7-36.
Halliday, M.A.k. 1993. Towards a Languge- Based Theory of Learning. Linguistics& Education. 5:2, 93-116.
Halliday, M.A.k. 2001. New Ways of Meaning. A Challenge to applied linguistics. In Fill, A. & Mühlhäusler, P. (Ed.). 2001. The Ecolinguistics Reader. London: Continuum.
Halliday, M.A.k. 2007. Applied Linguistics as an Evolving Theme. In Webster, J. (Ed.). Language and Education: Collected Works of M.A.k. Halliday. London: Continuum. Pp. 1-19.
Haugen, E. 1972. The Ecology of Language.Standford: Standford University Press.
Huberger, R. 2007. Language and Ideology. In Fill, A. & Penz, H. (Ed.). (2007). Sustaining Language: Essays in Applied Ecolinguistics. Lit, Vienna, Berlin. Pp. 107-143.
Huberger, R. 2008. Anthropocentrism and speciesism in English and German: a Conparative Lexicah Study.In Doring,, M. et al.(Eds.). Language, Signs and Nature: Ecolinguistics Dimentions of Environmental Discourse. Stauffenburg Verlag. Tubingen. Pp. 183-193.
James, K. 2000. Shaping National Identity: Representations of the Ocean in some Australian Texts.Newyork: Harper collines.
Kravchenko, A.V. (2016). Two views on Language ecology and ecolinguistics. Russia: Language Sciences. 54:102-113.
Mühlhäusler, P. (2000).Bleached Language on unbleached Paper. The Language of Ecotourism. In Kettman, B. & Pens, H. (Eds.). ECOnstructing Languages.Nature and Society. Essays in Honor of Awin Fill. Stauffenburg Verlag. Tubingen.pp. 241-251.
Mühlhäusler, P. (2001). Babel revisited. In: Fill, A. & Mühlhäusler, P. (Eds.). The Ecolinguistics Reader. London: Continuum. pp. 159-164.
Mühlhäusler, P. 2003. Language Environment, Environment of Language: A Course in Ecolinguistics. London: Battlebridge.
Nanson, A. 2021. Story Telling and Ecology: Empathy, Enchantment and Emergency in the Use of Oral Narratives. Andrew Wardell Publication.
Pennycook, A. 2004). Language Policy and the Ecological Turn. Language Policy.3: 213-239.
Steffensen, S. V. & Fill, A. 2014. Ecolonguistics: the State of the Art anf Futuer horizons.Lang. Sci. 41: 6-25.
Stibbe, A. 2015.Ecolinguistics: Language, Ecology and Stories We Live by. Routledge Publication.
Trampe, W. 2001. Language and ecological crisis: extracts from a dictionary of industrial agriculture. In: A. Fill and P. Mühlhäusler. (Eds.). The ecolinguistics reader: language, ecology, and environment. London: Continuum, 232–240.
Wenjuan, Z. 2017. Ecolinguistics: Toward a new harmony. Denmark: Language Sciences. 62: 124-138.
Whorf, B.L. 1956. Language, thought, and reality: selected writings. Technology Press of Massachusetts Institute of Technology: Cambridge, Mass.