ظرفیت سنجی ارزیابی راهبردی محیط‌زیست در بخش منابع آب کشور

نویسندگان

دانشگاه یزد

چکیده

تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل درونی (نقاط قوت و فرصت)، عوامل بیرونی (نقاط ضعف و تهدیدها) و تدوین استراتژی برای ظرفیت­سنجی ارزیابی راهبردی محیط­زیستی در بخش منابع آب کشور انجام گرفته است. بدین منظور با مصاحبه از خبرگان و مطالعات گسترده شاخص­های اثرگذار در سه سطح سیستمی، سازمانی و فردی مشخص شد و برای تدوین استراتژی­های مدیریتی کارامد به کار گرفته شد. سپس با وزن­گذاری عوامل قوت، فرصت، ضعف و تهدید در سه سطح (سیستمی، سازمانی و فردی) در قالب ماتریس ارزیابی عوامل درونی و ماتریس ارزیابی عوامل بیرونی، با استفاده از ماتریس SWOT استراتژی­های مناسب تدوین شد و نهایتا با استفاده از ماتریس برنامه­ریزی استراتژیک کمی استراتژی­ها نمره­دهی شد. با توجه به اهمیت مدیریت بهینه منابع آب و حفاظت از منابع آبی در شرایط نامناسب کنونی و همچنین با توجه به مهمترین ضعف­ها و تهدیدهای اصلی ارزیابی راهبردی محیط­زیستی در زمینه منابع آبی و نتایج حاصل از ماتریس SWOT و ماتریس برنامه­ریزی استراتژیک کمی پیشنهاد می­شود که با به کارگیری تمام ظرفیت­های موجود در جامعه برای اجرای فزاینده ارزیابی­های محیط­زیستی از نگرش­های غیرتخصصی و تک بعدی افراد ناآگاه به مسایل محیط­زیستی در تصمیمات اجرایی کشور در بخش منابع آب پرهیز شود و نهایتا با در نظر گرفتن زیرساخت­ها و ظرفیت­های موجود برای اجرایی شدن ارزیابی راهبردی محیط­زیستی در متن برنامه­های ملی توسعه در بخش منابع آب تمهیداتی صورت گیرد و نیل به توسعه پایدار هموارتر شود.

کلیدواژه‌ها


برایسون، ج. 1381. برنامه­ریزی استراتژیک برای سازمان­های دولتی و غیرانتفاعی. (منوریان، ع، مترجم)، چاپ دوم، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی. تهران.
بی­فیشر، ت. 1391. ارزیابی زیست­محیطی استراتژیک (SEA). (اندرودی،م، مترجم)، انتشارات مدیر فلاح، کرج.
پیرز، چ. و ریچاردبی، ر. 1383. مدیریت راهبردی (برنامه­ریزی، اجرا و کنترل). انتشارات سمت. تهران.
تدوین­فر، غ. و شهمیری، ن. 1391. مقایسه قوانین محیط­زیستی ایران با کشور آلمان جهت الگوسازی به­منظور کاهش پسماندها و هزینه­های ناشی از بازیافت، اولین همایش بین­المللی و ششمین همایش ملی مدیریت پسماند، مشهد.
جعفری، ش.؛ ساکیه، ی.؛ دژکام، ص.؛ علویان پطرودی، س.؛ یعقوب­زاده، م. و دانه­کار، افشین. 1392. تدوین راهبردهای مدیریتی حفاظت از تالاب میانکاله با استفاده از تجزیه و تحلیل SWOT. فصلنامه علمی- پژوهشی اکوبیولوژی تالاب. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
ربیعی­فر، و ؛ زیاری، ک. و حقیقت نایینی، غ. 1392. ارزیابی توسعه پایدار شهر زنجان از دیدگاه محیط­زیستی بر پایه تکنیک SWOT. نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه­ای. (16) 4: 130- 105.
رحمتی، ع. 1391. بررسی روند ارزیابی اثرات محیط­زیستی در ایران (چالش­ها و راهکارها). مجله محیط­زیست و توسعه. (5) 3: 23-15.
سازمان حفاظت محیط­زیست و برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNEP). 1385. چارچوب نظام ملی ارزیابی راهبردی محیط­زیست؛ طرح ظرفیت سازی استراتژی توسعه پایدار محیط­زیستی راهبردی در جمهوری اسلامی ایران.
فرد آر، د. 1388. مدیریت استراتژیک. (پارساییان، ع و اعرابی، م، مترجم)، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.
فیض، د. 1389. مدیریت استراتژیک؛ کلید موفقیت در بازارهای رقابتی. انتشارات دانشگاه سمنان.
گروه مهندسی- اجتماعی آبانگاه. www.abangah.net.
گنجعلی، س. و شایسته، ک. 1392. ارزیابی محیط­زیستی و استراتژیک بزرگترین دفن­گاه غیربهداشتی زباله شمال ایران (سراوان) با استفاده از تحلیل SWOT. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش­های محیط­زیست. (7) 4: 92-83.
معاونت فنی و توسعه امور زیربنایی، امور نظام فنی و اجرایی کشور. 1394. راهنمای ارزیابی پیامدهای محیط­زیستی طرح­های عمرانی، ضابطه شماره 690.
مهندسین مشاور معمار و شهرساز، عمران آب و انرژی، بخش تحقیق و توسعه. 1385. آشنایی مقدماتی با ارزیابی محیط­زیست.
منوری، م. 1380. راهنمای ارزیابی اثرات محیط­زیستی سدها. به اهتمام معانت محیط­زیست انسانی، سازمان حفاظت محیط­زیست، برنامه عمران ملل متحد (پروژه ظرفیت سازی و تقویت بنیادی ارزیابی اثرات محیط­زیستی در ایران). تهران.
نصیری، ح. 1384. توسعه و توسعه پایدار چشم­انداز جهان سوم، انتشارات سازمان حفاظت محیط­زیست.
نوری، ج؛ عباس­پور، م. و مقصودلو، ب. 1385. ارزیابی زیست­محیطی سیاست­های استراتژیک توسعه صنعتی ایران با استفاده از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک (SWOT). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط­زیست، شماره 29: 38-25.
هریسون، ج. و جان،ک. 1386. مدیریت استراتژیک. (قاسمی، ب، مترجم)، چاپ چهارم. انتشارات هیات.
Arslan, O. & Er, I. D. 2008. SWOT analysis for safer carriage of bulk liquid chemicals in tankers, Journal of
Hazardous Materials, 154, 901-913.
Diamantopoulou, P. & Voudouris. K. 2008. Optimization of water resources management using SWOT analysis: the case of Zakynthos Island, Ionian Sea, Greece. Environmental Geology, 54, 197-211.
Hazarika, N. & Nitivattananoon, V. 2016. Strategic Assessment of groundwater resources exploitation using DPSIR framework in Guwahati city, India. Journal of Habitat International, 51: 79- 89.
Humphrey, A. S. 2005. SWOT Analysis, http://www.businessballs.com/swotanalysisfreetemplate.
Nikolaou, I. E. & Evangelinos, K. I. 2010. A SWOT analysis of environmental management practices in
Greek Mining and Mineral Industry, Resources Policy, 35, 226–234.
Saaty, R. W. 1987. The analytic hierarchy process and SWOT analysis what it is and how it is used, Math. Model, 9, 161-178.