در ماههای اخیر، برای احترام گذاشتن به مرگ دلخراش رنگین پوستان آمریکایی، برای مدتی آزاداندیشان و آزادگان جهان پیش از آغاز فعالیتهای خود حدود 8 دقیقه زانو میزدند و سکوت میکردند. در واکنش به بیماری همه گیر کووید-19 نیز اندیشمندان، آگاهان و دلسوزان همگی در رسانههای اجتماعی و فضای مجازی از نابخردی انسان در برخورد با طبیعت سخن میراندند و جهانیان را به بازبینی روشها و منشها فرامیخواندند. این اقدامها ضمن بابرکت بودن، دارای حداقل دوآفت هستند: تکراری شدن و عادی شدن. یک ویژگی انسان که هم به نفع و هم به ضرر او عمل میکند، عادت کردن به همه چیز است! اما باید هشدار داد که عادت کردن به تخریب طبیعت گناهی نابخشودنی است که همگی باید از آن دوری جویند. به نظر میآید بیشینه مردم جهان به این نقطه رسیدهاند که دیگر استفاده نادرست از طبیعت و دستاندازی نابخردانه به آن بس است و از عادت کردن به آن باید و حتما جلوگیری کرد. اگر به وجود آمدن و گسترش این بلای همه گیر ناشی از کنار هم قرار دادن خفاشهای چینی و خفاشهای وارداتی غیر بومیو دست اندازی به زیستگاههای دوردست و تخریب آنها باشد، راه حل اصلی در جلوگیری از این رفتار نهفته است. اگر آتش سوزیهای مهیب در آمریکای شمالی و تغییر شرایط طبیعی و سیل در پاکستان و افغانستان و کشور خودمان و طوفانهای ویرانگر ناشی از تغییر اقلیمیاست که به دست انسان رقم خورده است، راه حل اصلی توبه و بازگشت به روشهای درست زندگی با طبیعت و در طبیعت است. به یادآوریم که این نابودی سراسری جهان دیگر پولدار و فقیر، سیاستمدار و مردم عادی و هنرمند و اندیشمند نمیشناسد و میان ایشان فرقی نمیگذارد. آیا تغییری عمده در این فرایند رخ خواهد داد؟ آیا مردم جهان پس از این، راه و روشی متفاوت در پیش میگیرند؟ جامعه شناسان و روانشناسان جهان باید به کمک آیند تا چگونگی تبدیل موارد یادشده را به مسئله اجتماعی تبیین کنند و نیازهای اجرایی آن را مشخص نمایند. دانیلین لوزیکی برای اجتماعی شدن یک مسئله (در اینجا جلوگیری از تخریب محیط زیست، بیماری کووید-19 و تغییر اقلیم) ۴ شرط زیرا را برشمرده است:
· دارای شرایط منفی باشد (برای مردم زحمت ایجاد کند، مسائلی مانند خشونت، آلودگیها، سرطانها)؛
· پدیدهای جدی، شایع و گسترده باشد (به عبارتی در کنار منفی بودن، تعداد بسیاری از افراد را درگیر کند، مانند بیکاری اکثر فارغالتحصیلان رشتههای محیطزیست، منابع طبیعی و کشاورزی)؛
· امید خوشبینانه به ارایه راهحل برای آن وجود داشته باشد؛ و
· امکان تغییر منطقی آن وجود داشته باشد (بحث هزینه- فایده تغییر و اجرای راهحلها، منطقی باشند).
حال، جامعه شناسان و روانشناسان و متخصصان محیط زیست و منابع طبیعی باید براساس چهارشرط یاد شده و یا هر شرط دیگری راه اجتماعی شدن مسئله را نشان دهند. متاسفانه میبینیم که علیرغم مرگ و میر روزانه ناشی از بیماری کووید-19 و تغییر اقلیم و سیل و طوفان، همچنان این مسئله اجتماعی نشده است و جهان نسبت به آنها واکنش موثری نشان نمیدهد!