ارزش‌گذاری اقتصادی بهره‌برداری از گیاهان طبیعی خوراکی در جوامع محلی (مطالعه موردی: شهرستان ارومیه)

نویسندگان

1 مربی، گروه آمار، دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 مربی، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/eiat.2023.193734

چکیده

امروزه جمع‌آوری بی‌رویه گیاهان از طبیعت یک معضل جدی در ایران محسوب ‌می‌شود. هدف این تحقیق بررسی فرآیند جمع‌آوری گیاهی از طبیعت، تعیین آثار سوء آن بر اکوسیستم پوشش گیاهی، بررسی الگوی عرضه و تقاضا در سطح شهر ارومیه و ارزش‌گذاری اقتصادی آن است. ارزش اقتصادی گیاهان بر اساس دیدگاه مردم و بر مبنای قیمت‌‌های خرید و فروش برآورد گردید. پس از بازدید از مناطق و تکمیل پرسشنامه، نتایج حاصل توسط نرم‌افزار Excel و SPSS تحلیل شد. یافته‌ها نشان ‌می‌دهد که جمع‌‌آوری گیاهان کوهی در ارومیه به طور گسترده رواج دارد. هیچ نوع نظارت عملی از سوی سازمان‌‌های مسئول وجود ندارد و در نتیجه انواع برداشت‌‌های تخریبی شامل برداشت ریشه، ریزوم، پیاز و کل گیاه صورت ‌می‌گیرد. در نتیجه، حدود 75 درصد گونه‌‌های برداشت شده در معرض انقراض‌اند. از نظر ارزش‌گذاری، ارزش سالیانه کل گیاهان برداشت شده از طبیعت ارومیه نیز 28967560 هزار ریال است. در میان گیاهان مورد بررسی، گیاه کنگر خوراکی دارای بیشترین ارزش و بیشترین حجم برداشت شده است. از نظر ارتباط ارزش گیاهی و حجم برداشت گیاهی با نوع برداشت از طبیعت نیز، برداشت تخریبی 78 درصد ارزش گیاهی کل و 75 درصد کل توده گیاهی برداشت شده را شامل ‌می‌گردد. ارزش 28967560 هزار ریال اگر چه عدد بزرگی نیست، ولی در مقیاس کشوری یک نشانگر مطلوب و هشداردهنده برای مدیران و برنامه‌ریزان منابع طبیعی است تا نسبت به برنامه‌ریزی درست در قبال هجوم افراد سودجو به طبیعت و پدیده برداشت گیاهی منفعل نباشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


یاری، م. 1394. ارزش اقتصادی گیاهان دارویی و صنعتی مراتع. اولین کنگره علمب پژوهشی توسعه وترویج علوم کشاورزی. منابع طبیعی و محیط زیست ایران. تهران
عزیزی، ن.؛ حسینی، غ. و زارع، ش. 1401. ارزش اقتصادی گونه انقوزه در منطقه درونه بردسکن استان خراسان رضوی. نشریه مرتع. (16) 3. 582-570.
قنبری، س. 1398. ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای تولیدی مراتع در آذربایجان غربی. اولین کنفرانس بین المللی و چهارمین کنغرانس ملی صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست. دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل.
جعفرزاده، ع.؛ مهدوی، ع.؛ فلاح شمسی، س. و یوسف پور، ر. 1399. ارزش‌گذاری اقتصادی برخی از مهمترین خدمات اکوسیستم‌‌های جنگل‌‌های زاگرس. فصلنامه علوم محیطی، 18(1) : 137-150
امیرنژاد، ح و عطایی شوط، ح. 1390. ارزش‌گذاری منابع زیست محیطی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
یزدانشناس، ح. و ارزانی، ح. 1395. ارزش اقتصادی گیاهان مرتعی برای جوامع محلی (گونه موردی: کنگر)، چهارمین همایش ملی انجمن‌‌های علمی- دانشجویی رشته‌‌های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست. تهران
جلیلیان، ن. 1389. ارزش‌گذاری اقتصادی گیاهان دارویی تیره نعناعیان منطقه شیرکوه در شهر یزد. همایش ملی گیاهان دارویی. دوره اول.
عباسپور، م.؛ عابدی، ز.؛ احمدیان، م. و ظفری، م. 1392. ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای بازاری منابع زیست محیطی دریاچه ارژن- پریشان با تاکید بر گونه‌‌های آبزی. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، 15 (1) : 89-75.
مجرد آشناآباد، م. 1378. بررسی توالی بازسازی گیاهی در مناطق اسکان پناهندگان در آذربایجان غربی و ارزش‌گذاری اکولوژیکی آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
جلیلی، آ. و جمزاد، ز. 1378. کتاب فهرست قرمز گونه‌ها. موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع. تهران
مظفریان، و. 1386. فرهنگ نام‌‌های گیاهان ایران. فرهنگ مصور، تهران. 201-485
Costanza, R., Agre, R., De groot, R., Farber, S., Grasso, M., Hannon, B., Limborg, K., Naeem, S. O., Neil, R. Paruelo, J., Raskin, R., Sutton, P. & Belt, M. 1997. The value of the world ecosystem services and natural capital. Nature. Vol 387: 253-260
Roberson, E. 2008. Medicinal plants at risk. Native plant conservation director. Center of biological diversity.
Davidson-Hunts, I. 2000. Ecological ethnobotany: stumbling toward new practices and paradigms. MASAJ. 16: 1-13
Dawit, A. 2001. Biodiversity conservation of medicinal plants: problems and prospects. In: (Medhin Zewdu and Workshop on Biodiversity Conservation and Sustainable use of medicinal plants in Ethiopia, IBCR, Addis Ababa. 28 April- 01 May 1998, pp. 56-64
Balemei, K., Ensermu, K. & Asfaw, Z. 2004. Indigenous Medicinal Utilization. Management and Threats in Fental Area, Estern Shewa. Ethiopia. J. Biol. Sci. 3: 1-7
Difrakhsh, S. M. 2013. An investigation on indigenous knowledge (ethnobotany and ethnoecology) of the most important non- forage species (edible, medicinal and industrial) in Deli- Kama region (Kohgiloye and Boirahmad province) M. Ss thesis in Range management, Gorgan University of Agricultural Sciences and natural Resources. 5-168